Czym charakteryzują się ołówki techniczne?

Ołówki znane są od kilku tysięcy lat. Początkowo były pręcikami ze srebra, cyny lub ołowiu. Najstarsze zachowane świadectwa użycia do celów rysunkowych ołowiu (któremu ołówki zawdzięczają swoją nazwę) pochodzą jeszcze z czasów Starożytnego Egiptu. Współcześnie znane ołówki, z grafitem oprawionym w miękkie drewno, zostały wynalezione w XVII w. Szczególną pozycję zajmują wśród nich ołówki techniczne. Wyjaśniamy, czym się charakteryzują i do jakich celów służą.

Często można spotkać się z podziałem na ołówki techniczne i artystyczne. Czy jest on zasadny? Zdaniem doradcy klienta z internetowego Sklepu Plastycznego 24 wyróżnienie ołówków technicznych jest całkowicie klarowne: – Za „techniczne” uważa się zazwyczaj ołówki twarde, ponieważ najlepiej nadają się do tworzenia rysunków technicznych. Nieco większy kłopot sprawiają ołówki „artystyczne”. Wynika to stąd, że do wykonania szkiców i rysunków można w zasadzie użyć ołówków o dowolnej twardości – wszystko zależy od koncepcji i efektu, który chcemy uzyskać. Przy wyborze najlepiej kierować informacją o twardości ołówka. Należy przy tym pamiętać, że im twardszy jest ołówek, tym jaśniejszy ma kolor – i na odwrót: ołówki miękkie mają intensywniejszy kolor kreski.

Od EE do 10H, czyli stopnie twardości ołówków

Współczesne ołówki produkowane są z mieszaniny grafitu (odmiana węgla) i kaolinu (glinka porcelanowa). Barwnikiem jest grafit, natomiast kaolin spaja masę i nadaje jej odpowiednią twardość. Im wyższa zawartość kaolinu, tym twardszy i jaśniejszy ołówek. 

Skala twardości tzw. ołówków artystycznych, czyli wyższej klasy, liczy ponad 20 gradacji. Najmiększy, rzadko spotykany, oznaczony jest literami EE. Następne są ołówki miękkie oznaczone Literą B i odpowiednią cyfrą: 12B, 9B, 8B, 7B, 6B, 5B, 4B, 3B, 2B i B. Średniej twardości ołówki mają dwie gradacje: HB i F. Druga strona skali, czyli ołówki twarde to: H, 2H, 3H, 4H, 5H, 6H, 7H, 8H, 9H, 10H.

Obecnie litery oznaczają odpowiednio: H – hard (twardy), F – firm (pewny, pośredni), B – black (czarny, miękki), EE – Ex-Ex (przedrostek Ex, czyli Extra, w przeszłości był łączony z literą B i oznaczał miększy od B, co pozwala rozumieć EE jako supermiękki). Ciekawostką jest to, że pierwotne oznaczenia te pochodziły odpowiednio: H – od pierwszej litery nazwiska Josepha Hardtmutha (w 1792 r. założył w Wiedniu fabrykę ołówków Koh-i-Noor), B – od Budziejowic (gdzie fabryka Hardtmutha działa od 1948 r.) oraz F – od imienia Franza Hardtmutha (wnuka Josepha, który wynalazł technologię produkcji ołówków o różnej twardości). Firma istnieje do dziś, a ołówki Koh-i-Noor są szeroko znane i cenione również poza Czechami. Nazwę Koh-i-Noor ołówki zapożyczyły od imienia najsłynniejszego diamentu świata o masie 105 karatów. To subtelne nawiązanie do faktu, że grafit i diament są dwoma różnymi postaciami węgla.

Obok ołówków artystycznych istnieją też ołówki „zwykłe”, które są oznaczane najczęściej w skali czterostopniowej: 1 (odpowiednik twardości 2B), 2 (HB – twardość polecana do pisania), 3 (H), 4 (3H).

Ołówek twardy, czyli techniczny

Ołówki twarde, znane też jako ołówki techniczne, odznaczają się niską ścieralnością. Oznacza to, że po zatemperowaniu długo zachowują ostrą końcówkę, dzięki czemu można z ich użyciem prowadzić bardzo precyzyjne linie i rysować drobne detale. Właściwości te są niezastąpione przy wykonywaniu rysunków technicznych. Stąd przyjęła się praktyka nazywania ołówków z oznaczeniem H ołówkami technicznymi. Często też pod nazwą ołówek techniczny możemy spotkać się z twardościami HB, F, a nawet 2B. 

Ołówki twarde doskonale nadają się także do celów artystycznych, w tym szczególnie do wykonywania szkiców lub rysowania konturów. Z kolei ołówki miękkie dają możliwość rysowania linii o różnych grubościach, cieniowania i rozcierania grafitu.

Co decyduje o jakości ołówka?

Ołówek wydaje się bardzo prostym narzędziem. Jednak przy intensywnym użytkowaniu nawet drobne różnice nabierają dużego znaczenia. O jakości ołówka w pierwszym rzędzie decyduje jakość masy grafitowej. Nie powinna być łamliwa, nie może też drapać papieru w czasie rysowania, lecz prowadzić się lekko i płynnie. Niezależnie od twardości ołówek powinien pozostawiać widoczny ślad o odpowiednim odcieniu szarości. 

Spore znaczenie dla klasy ołówka ma również drewno, z którego zrobiona jest okładzina grafitu. Nie może to być materiał zbyt miękki ani zbyt twardy. Drewno musi zapewniać dużą sztywność ołówkowi, a jednocześnie łatwo poddawać się temperowaniu. Pod tym względem idealną oprawę zapewniają ołówki Koh-i-Noor, które wykonano z wielokrotnie lakierowanego drewna bukowego. Dzięki temu są wystarczająco elastyczne, odporne na złamania i pękanie grafitu.

Jeżeli nie chcemy zmagać się z temperówką, to optymalnym rozwiązaniem może okazać się ołówek automatyczny. Popularny Kubuś chroni nasze palce przed zabrudzeniem, a system wysuwania grafitowego wkładu pozwala na łatwe utrzymywanie zawsze tak samo długiej końcówki.

Korzystając z ołówków, warto zaopatrzyć się też w odpowiednie gumki. Zasada ogólna jest taka, że do miękkich ołówków stosujemy miękkie gumki, a do twardych – twarde. Ciekawą odmianą gumek miękkich są gumki chlebowe, czyli elastyczne masy do ugniatania, które działają w ten sposób, że wychwytują drobinki grafitu. Gumki chlebowe nadają się do wszystkich barwników suchych: węgla, pasteli, sepii i miękkich ołówków. Aby gumka odzyskała sprawność po użyciu, należy ją ugnieść i ponownie uformować.